Криминалистика

Техникалык жағынан сапасыз құралдарды пайдалануға шы- ғарумен байланысты күкыкка қарсы әрекеттер (әрекетсіздіктер) көлік мекемелеріндегі өкілетті тұлғалардың көлікті жүргізуге рұқсат беруінен көрініс табады. Көлік кұралдарын пайдалану ережелерін өрескел бұзудын баска да түрлеріне келесілер жатады: көлік жүргізушілерін мае күйінде жұмысқа шығару; жүргізу куәлігі жок немесе жүргізуші ретінде жарамсыз деп танылған дәрігерлік көрсеткіш қағазда- ры бар адамдарды жүмыска шығару және т.б. Кылмыскерлер көбінде кылмыс болған орыннан кетіп қалуға, сондай-ак қылмыстың ізін жасыруға тырысады. Мыса- лы, жаяу адамды басып кету нәтижесінде өлімге әкелген жағ- дайларда, оны елсіз жерлерге апарып көміп жасыруға, жолдағы іздердін көзін жоюға, көлік күралдарындағы және баска да объектілердегі закымдану іздерін жоюға тырысады. Жол-көлік окиғасына көптеген іздердің болуы мен материал- дык жағдайдағы өзгерістердің болуы тән. Бұларға — жолдағы козғалыс, сырғанау іздері, көлік құралдарындағы, жердегі, құры- лыстардағы закымдану іздері, жүргізушілердің, жануарлардың, жаяу жүрген адамдардың зақымдану, жаракат алу іздері жатады. Жол-көлік оқиғасының салдарынан көлік құралдары мен кұрылыстардың, объектілердің бұзылуымен, болмаса жойылып- кұруымен байланысты материалдык шығындардың болатын- дығы сөзсіз. Зардаптын өте ауыр түріне - адам өлімі, ауыр дене жаракат- тары мен психикалык зақымдар жатады. Жол-көлік окиғасы нәтижесінде коршаған ортаға зиянды әрекеттер де келтірілуі (жарылғыш, кауіпті уытгы және радиоактивті заттарды тасы- малдаушы көлік күралдарының апатқа ұшырауы) мүмкін. Жол-көлік козғалыс ережелерін бұзу кылмыстарынын кри- миналистикалык сипаттамасында тұлғалардың жеке басының ерекшеліктері маңызды мәнге ие болады. Бүл санаттағы кұкык бұзушыларға келесідей касиеттер тән: өзіне аса сенушілік, өзімшілдік, менмендік, арсыздык; кауіпсізді к ережелеріне нем- кұрайлыкпен карау; кәсіби даярлыктың жеткіліксіздігі; қажетгі тәжірибенің, ептіліктің болмауы; көлік құралдарын пайдалану мен жол козғалысы кауіпсіздігін сактау талаптарын өкілетті тұлғалардын өздері орындамауы, болмаса карамағындағы тұлға- ларға ережелерді сактауға байланысты талаптардың толык қо- йылмауы және т.б. 475