Криминалистика

Құжаттарды қарап шығудың алдында дайындық шаралары жүргізіледі; құжатгарға қол қоюға құқығы бар тұлғалар тізімі, бухгалтерлік есеп шоттың күнделікті есептеу жұмыс жоспары бекітілген бе, ішкі бухгалтерий есеп беру құжаттарыныңтүрлері бекітілген бе, бухгалтерияға түсіп жатқан алғашқы (бастапқы) қүжаттардың барлығы компьютерге енгізілінген бе, мүліктер мен міндетемелердің бағалау, бақылау тәсілдері қандай деген жағдайларды анықтап алуы қажет. Жеке кұжатты қарағанда: құжаттың жалпы түрін, көлемін, оның аталуы, кімнен шыққаны, кімге арналғаны, күні, тіркелген нөмірі, мазмүнын толтыру тәсілі, оның толығымен орналасқа- ны, мөрі, мөртаңбасы бар болса, олардың түрлері, мазмұны, әріптердің конфигурациясы, колжазбаның кімнің атынан, қалай қойылғандығын тексеру керек. Қарау кезінде мыналарға көніл аудару қажет: құжатгардың толтырылуы бекітілген тиісті түріне және бланкісіне сай келе ме, реквизиттер толық тіркелген бе, кұжаттағы қатслер дұрыс түзелген бе, бос жолдар сызылған ба, өзгерістердің белгілері бар ма, жоқ па. Қарау кезінде кұжаттардың жалған жасалғандығын анық- тау үшін қарама-қарсы тексеру, бір тізім құжаттардың бұрата- ла қарау, арифметикалық есептеу шараларын қолданған өте тиімді болады. Құжаттарды қарау өте маңызды әрекет, нәтижесінде мынан- дай жағдайларды аныктауға болады: құжаттарды толтыру ере- жесінің бұзылғандығын, құжаттардың даналарындағы (экзем ­ пляры) мәліметтердің бір-біріне сәйкес келмеуі. Сонымен катар, қандай әрекеттер жасау керектігін, кай қызметкерлерінен жауап алуды, келесі қандай кұжаттарды алу, кімнің үйінде тінгу жүр- гізу, қандай сараптама тағайындау керектігін және т.б. анықтау. Компьютерді қараудың ерешеліктері бар — міндетті түрде мамандарды катыстыру, бөгде адамдарға компьютерге тиісуге тыйым салу, электржүйесіне қосуға рүқсат бермеу және т.б. Сараптама тагайындау. Сараптаманын қандай түрі тағайын- далатындығы экономикалык қылмыстың түріне; оның жасалу тәсіліне және баска да криминалистикалықсипаттағы элемент- теріне байланысты. Сот қолжазбатану сараптамасы тәжірибеде барлык эконо ­ микалык қылмыс түрлеріне байланысты жүргізіледі. Соның ішінде көбінде бөтеннің мүлкін иелену мен ысырап ету кыл- мыстарын тергеу барысында сараптама тагайындау қажеттілігі ж#гі туындайды. 462