Муханова, Г.К. Ұйымдастырушылық мінез-құлық

38 □ Үйымдастырушылық мінез-құлық эсер етеді. Өзін-өзі бағалау адамның ұйымдастырушылық жэне әлеуметтік іс-әректтері, мінез-қүлқы ментәртібін қалыптастырады. Бақылаудың локусы - тұлғалық қасиет Дж. Роттермен қарастырылған жэне зерттелген. Адамдар бақылаумен міне- зделеді. Сыртқы локусты адамдардыц (экстерналдардыц) пайымдауынша өмірдің басты әрекеттері — кездейсоқ жағдайлар немесе сәттіліктен болады. Мұндай адамдар көбінде тағдырдың қүрбаны болып есептеледі. Ал ішкі локтусты адамдардыц (интсрналдардың) пайымдауынша, олар өмірінің жағдайларына өздері эсер етеді, яғни өз өміріне өздері жауапты деп есептей- ді. Зерттеулердің нэтижесі бойынша бақылаудың ішкі локтусы бар адамдар партисипті жүйе менеджменті басқарылуында - өз еңбегіне терең қанағаттанады, ал бақылаудың сыртқы локтусы бар адамдар өз еңбегіне тек қана директивті басқару жүйесінде қанағаттана алады. Авторитарлық - бүл тэртіп моделі, ұйымда мэртебелік және биліктік айырмашылықты анықтау, ал билікті қолдану эсерлі ұйымды қалыптастыру маңызды жэне керекті элементі болып та- былады. Авторитарлықтың ең жоғарғы көрсеткішіндегі адамдарда зияткерге күмандану болмайды, ал жоғарғы дәрежесі бар адамдар қол астындағы жұмысшыларға жақын, өзгерістерге бейім, тэртіпке бағынышты болып келеді. Олар өздерін әртүрлі жағдайларда көшбасшы ретінде көрсетеді. Авторитаризмге жақынтағы бір ере- кшелік, макиавеллизм деген атақ алған (XI ғасырда өмір сүрген италяндық атаудан шыққан саясаттар жэне эдебиеттанушы Ник- кол Макиавелли - атақты «Государь» трактатының авторы, мұнда билікті қалай қолдану жэне оны қалай алу туралы түсіндіріледі). Маккиавелизм. Бүл сипаттамаларға тэн адамдар, басқа адамдармен эмоционалдық арақатынасты сақтайтын және өздерінің әрекетінде мақсатты қолдану қүралын анықтайды деген ойдағы адамдар тэн. Олар: «Егер де қолдану қүралы керекті нэтиже берсе, лайықты немесе лайықты емес тірлік жасадым дегенді ой- ланбай, оны қолдан» - осы қағида бойынша саналы түрде немесе кездейсоқ жағдайда эрекет етеді. Маккиавеллизм түлғасының ере- кшелігі - бұл өзінің тапсырмаларын басқа адамды қолдану арқылы шешуге тырысатын, жеңіске деген ерік-жігері, өзінің дұрыстығына