Муханова, Г.К. Ұйымдастырушылық мінез-құлық

2-тарау. Жеке тұлға және ұйым □ 33 - экстраверсия жатырқамайтындықты, ашықтықты, атақ- қүмарлықты сипаттайды; - эмоционалды тиянақ қамкөңіл дәрежесін, күйзелісті, алаңдаушылықты, қорғаншақтықты бейнелейді; - ынтымақтастыққа икем жылы шырайлыны, кішіпейілдік- ті, шыдамдылық, сенгіш, ақкөңілдікті, кооперацияға деген зейінді көрсетеді; - саналылық сенімділіктің, жауапкершіліктің, тыңғылық- тылықтың, өжеттіктің көрсеткіші болып табылады; - ашық жетілдіру қиялды, әуесқойлықты, мәдениеттің деңгейін, ой-өрісінің кеңдігін сипаттайды. «Үлкен бестік» факторларының әр қайсысында 6 өзгеше қырларды атап көрсетті (аса айқын компоненттер,«Үлкен бестік» жинақталған факторынан құралады), яғни оларды тиісті шкаламен бағалайды (4-кесте).Тұлға ерекшеліктері саласындағы мамандар «Үлкен бестік» көрсеткіштері бойынша адамды жеке бағалау ша- мамен 30 жастан кейін тұрақты болып қалады деп атап көрсетеді. Бұл жасқа дейін бағалаудың айтарлықтай өзгерістерімен өсуі мүмкін, кейбір психологтарға былай түжырымдауға болады «зи- яткерлік пен физикалық өсуге тәріздес, түлға ерекшеліктерінің өзіндік толық есею нүктесі бар. Түлғаның дамуы өмір сүрудің үшінші он жылдығында аякдалмайды». Осы үлгі мынадай сала- ларда тиімді пайдалануға болады: кәсіптік бағдар, түлғаға диаг ­ ноз қою, ұйымдастырушылық мінез-құлық (ҮМҚ), үйымдасу жағдайларында және физикалық мінездемелермен қабілеттіліктер және негізгі бсс мінездеменің бірлескен қызметпен тығыз байла- нысты болғандықтан қызмет функциялары және міндеттемелерін орындауда табысқа ықпал жасайды. Американ психологы Э.Эриксонның теориясы эпигентикалық қағидаға негізделген - генетикалық анықталған сатыда, адам өзінің туылғаннан өмірінің соңына дейін тұлғалық дамуда болады. Ол сегіз өмірлік психологиялық дағдарысты бөліп көрсетті, оның ойынша бұл - әрбір адамда шексіздік туындайды. 1. Сенімділік-сенімсіздік дағдарысы (бірінші жаста). 2. Күмәнге және ұятқа қарсы салмақ автономиясы (2-3 жас шамасы). 3-3/56-14