Муханова, Г.К. Ұйымдастырушылық мінез-құлық

2-тарау. Жеке тұлға және үйым □ 31 Ч үлгіні үсынды, өзіне тұлға дамуының сатылары ретінде енгіз- ген, сонымен қатар оның сипттамалары (тұлғаның қараудағы тәртіппен сәйкес келмейтін латентті ерекшелігі). К. Арджири- спен келісе отырып, адамдық түлға кез келген жаста даму үстінде (саналы және саналы емес түрде) сатыдан сатыға қарай емес, әр түрлі кезеңде және әр түрлі аспектіде кішкентайдан ересекке ай- налу жағдайында айналады, сәйкесінше субъективті мағынада ерекшеленетін түлғаға байланысты жеті түрлі негізгі параметрі- мен ерекшеленеді. (3-кесте). К. Арджиристың көзқарасынша, адамдардың алған тәжірибелеріне байланысты және өз жұмысына деген сенімділіктен, ересек жасқа жеткен адамның параметрлері- не сәйкес келуімен сипатталады (әртүрлі деңгейдегі белсенділік, тәуелсіздік, әртүрлілі тәртіп үлгісі және т.б.) 3-кесте -К. Арджиристің« кемелсіздіктен - кемелденугс» үлгісі «Ерссск емес жас» сипаттамалары «Ересек» жас сипаттамалары Енжарлық Белсенділік Тәуелділік Тәуелсіздік Мінез-құлық үлгісінің шектеулігі Мінез-қүлық үлгісінің әр түрлілігі Коне қызыгушылықтар Терең қызығушылықтар Қысқа мерзімді болашақ Ұзақ мерзімді болашақ Бағыну жағдайы Басымдылық ету жағдайы Томен озіндік сана Терең қызығушылыктар Тұлғаның ерекшелік үстанымына тәсілдеме — белгілі бір бейнеде өзін кең жинақталған диспозициямен алып жүруді ұсынады, яғни ол әр түрлі уақытта кең спектрлі жағдайларда адамның мінезінде байқалады. Ерекшеліктерді үш белгіде сипаттауға болады: жиілілікте, қарқындылықта және жағдайдың диапозонында. Жоғарыда келтірілгендерден бөлек, түлғаның дамуы мен қалыптасу процесін көрсететін басқада теориялық әдістер бар, мысалы, факторсыз тұлға үлгісі. Жеке тұлғаның көптеген түжырымдамасы мен сипаттамаларын саралай отырып, оның не- гізгі бес параметрін бөліп көрсетіп, «Үлкен бестік» (4-кесте) деген атауды алған.