Муханова, Г.К. Ұйымдастырушылық мінез-құлық

ч 2-тарау. Жеке тұлға жәнс ұйым □ 29 6. Әлеуметтік оқыту теориясы. Мұнда тұлға түсінігі элеу- метте қолданылған тәртіп аспектісі ретінде түсіндіріледі. Алдыңғы қатарлы теорияшыл Альберт Бандура, «әлеуметтік оқыту» әлеуметтік ең қиын тәртіп үлгісінің (мысалы, роль сияқты) дамуын адам түлғасын жасаупіы маңызын түсіндіруге шешуші ықпал тигі- зеді, қарапайым байланыстырушы реаакциядан да күшті - ынта- ландыру жэне қалыптастыру процесі сияқты факторлар өте қажет. 7. Ситуационизм. Бихевиоризм мен әлеуметтік оқыту те- ориясынан туындаған ситуационизмнің негізін салған ғалым Вальтер Мишель болып табылады. Берілген теория бойынша кез келген қарастырып отырған гүрақты тәртіп үлгісі, ең дүрысы тұлға еркшелігі мен кейбір ішкі түрлердің жагдай ерекшелік- терімен анықталады. Тәртіптің түрақтылығы, яғни мүнда адам ішкі түрақтылыққа қарағанда, үрдісті қажет ететін жағдайдың үқсастығына жазылады. 8. Интеракционизм. Берілген теорияда тұлға анықталған сапаның, орналасуы мен тэсілінің қарым-қатынасынан туындай- ды. Осы сапа және тәртіп үрдісі қалай берілетініне қоршаған орта эсер етеді. Тұлғаның қалыптасуы мен даму үдерісі оның үш компонен- тін қарастырғанда түсінікті: тұлга детерминанты, тулганың кезеңдері жэне тұлганыц сипаттары. 1) Түлға детерминанты - бұл тұлғаның қалыптасуы мен дамуын алдын ала анықтайтын факторлар тобы. Әлдеқайда тереңірек зерттелген детерминанттар: биологиялық, элеуметтік жэне мәдени. Биологиялық (мүрагерлік, гендік, физиологиялық) фактор ­ лар тікелей жэне жанама түрде эсер етеді (мысалы, түлға түрлері жэне адам денесінің формасына тікелей байланыс теориясы) Әлеуметтік факторлар (ата-ана, отбасы, достар, көршілер, Мен — түжырымдамасы, архетиптер), сонымен бірге адам түлғасын анықтайды. Әлеуметтік фактордың эсері адам ересек жасқа жет- кен кезде, элеуметтену үдерісі жұмыс орнында жэне элеуметтік рөлдер адамдық тұлғаға, оның қабылдауы мен тэртібіне эсер етуі тоқтатылмайды .