Муханова, Г.К. Ұйымдастырушылық мінез-құлық

2-тарау. Жеке тұлға және ұйым □ 27 ЖЕКЕ ТҰЛҒА ЖӘНЕ ¥ЙЫМ 2.1 Үйымдағы тұлғаның қалыптасуы мен дамуы Тұлға - адамның жалпы және бірегей мінездемелерін (ішкі және сыртқы) түсіндіретін ұғым. Олар сезімінің, ойлау қабілетінің және мінез-қүлығының келісімді айқындалуына жауап береді және пайдалану үшін өзін-өзі тану, салыстыру, эсер ету, жеке адамның кез-келген жағдайда эрекеттесуіндегі түсінушілік. Әртүрлі те- орияларда «түлға» әртүрлі түсіндіріледі, мәселен, ағылшын тілінде тұлға «епті» деген мағынаға келеді. Индивидтің түлғасы эртүрлі жағдайда эртүрлі адамдардың позитивті реакциясын алуға ұмтылатын тиімділігімен бағаланады. Осыған орай «тұлға» аясын- да тәжірибеде өте кең тараған ықпалды теориялар және олардың қысқаша сипаттамалары келесідегідей : 1. Түрлердің теория. іары. Олардың ішіндегі ең көнесі - Гип ­ пократ теориясы, бүл теорияға сәйкес төрт негізгі темпераменттер жөнінде гипотеза үсынылады: холериктік, сангвиниктік, меланхо- ликтік жэне флегматиктік. Мұнда мынадай жағдай пайдаланыл- ды: эрбір жеке тұлға осы негізгі элементтің тағайынды теңгерімін ұстанады. Сол сияқты К.Юнгтың психоаналитикалық теориясына сай, түлғаның үлгілері былайша жіктеленеді: интроверттер және экс- траверттер. 2. Сипат теориялары. Бұл теорияға сай, адамның түлғасы сипаттар немесе мінездің әдіс-айлаларының тәртібі, сезім қабілеті жэне назар аудару жэне т.с.с., компендиум болып табылады. Сипаттың бұдан ертерек теориялары көптеген адамдарды сипатта- уда сын есім тізбелерін қолданумен негізделген және түлға соның тізімімен анықталатын болған. Тұлғаның негізгі өлшемдерін анықтауда қазіргі заманғы факторлық саралау әдісі пайдаланы-