Аманова Г.Д. Басқару есебі

Бұл тақырыптың мақсаты - шығындардың өндірістік есебін ұйымдастыруды оқып үйрену және өндірілген азық-түлік өнімінің нақты іпыққан өзіндік құнын анықтау. Осыған байланысты, бүл тақырыпта өнім шығарумен айналысатын кәсіпорындарда өндіріс шығындарының есебін ұйымдастыруды ашып көрсету қажет. Біздің ойымыз бойынша ол өнеркәсіптік өнім мысалында барыншы ашылатын болады. 3.2. Негізгі ондіріске қызмет көрсетудегі жанама ондірістердің рөлі мен маңызы Қосалқы өндірістсргс нсгізгі өндірістің үздіксіз жұмыс істеуінс қажетті өнімді өндіретін, белгілі бір жүмыс көлемін орындайтын және қызметтер көрсетегін өндірістік бөлімшелер жатады. Яғни, сол құрылымдық бөлімше негізгі өндіріске көмекші болады. Оған бу қазаидықтары, сумей қамту, жөндеу-механикалық цехтар, т.б. жатады. Шет елдердің тәжірибесінде негізгі және қосалкы өндірістерге бөлу дегеи жоқ, онда өндірістік процестердін барлық шығындары негізгі жәнс үстсме шығыстарға бөлінеді. Сондықтан, үстеме шығыстарды белу және қосалқы өндіріс шығындары әдістемесіне үлкен назар аударылады. Белу процесстері өте күрделі, сондыктан да ол шығындарды белу әдістемесі қолданылады. Шығындар есебінің классикалық әдісі және қосалқы ондірістің өнімінің өзіндік құны калькуляциясы түсініктірек жәнс бұл шығындарды негізгі өнімнің түрлері бойынша бөлуді қиындатпайды. Сол ссбспті қосалқы өндірістің өнімінің өзіндік кұны калькуляңиясысына және шығындар есебіне ерекше назар аударылады. Халықаралық стандарттармен қарастырылған ІПеттар жоспары да косалқы өидірістің шығындар ссебін жеке шотта қарастырады. Басқарушылык есептің шетелдік тәжірибесі бойынша оқулықтарда «қосалкы өндіріс» деген ұғым жок. Ал қосалқы өндірістің шығындары жеке кәсіпорынның өндірістік процсстсрінің ерекшеліктеріне байланысты сыныпталуы да мүмкін. Жөндеу- механикалық цехы бастығының жалакысына жұмсалатын іпығындар цех үшін - тура, ал өнімнің көптеген іүрлері үшін жанама болуы мүмкін. Жанама шығындар деп сол өніммен немесе бөлімшсмсн тікелей байланыстыруға болмайтын шығындарды айтады. 53