Тіршілік қауіпсіздік негіздері

ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІК НЕГІЗДЕРІ • Ал тіке көлденең болған жағдайда - 2-20 см/с2. Бастың алға еңкейюі жағдайында шекті мөлшері 1° тең, бір жакка еңкейю немесе алға иілу жағдайында 105-2°. Бұл мэндердегі орталык тербеліс күші (0,5-0,1) q. Дэм сезу қасиетінің шекті мөлшері заттардың концентрациясына байланысты, яғни тілдің барлық биті арқылы сәйкесінше дэм сезу үрдісі жүреді. Осындай ең төменгі мөлшеріқант үшін 0,01 моль/м3, ас түзы үшін NaCl - 0,05 моль/м3, тұз қышқылы үшін HC1 - 0,0007 моль/м3, тұз қышқылды хинин үшін - 0,0000001 моль/м’. Ең жоғарғы сезімталдылық 37°С кезінде байқалады. Иіс сезу қабілетіне баға беру үшін көп жағдайда 1 м3 молекула саны немесе 50 см-' ауа колданылады (яғни орташа есеппен алғанда адам баласы бір рет тыныс алған кезде 50 см3ауа жұмсалады). Әртүрлі адамдар мен эртүрлі жануарлар үшін кейбір заттардың иісінің шекті мөлшерінің жылдам ауытқуы қатты эсер етеді. Температуралық сезімталдылык арнайы зерттеулер арқылы анықталды, нэтижесінде белгілі болғандай адам денесінің беткі бөлігіндегі суықты сезу нүктелерінің жалпы саны шамамен 250 мың, ал жылуды сезу нүктелері 30 мың. Адам 0,2 °С температура өзгерісін ажыратуға қабілетті. Осы орайдағы тері ішілік қабылданатын температура +10°С - +44,5°С аралығында. 10°С томен температура кезінде тактильді сезімталдылықтың температуралық талшықтарында суықтық қорғаныш блокадасы пайда болады (жансызданудың бір әдісі осыған негізделген). 44,5°С жоғары температура кезінде ыссылық сезімнен күйдіру, ауыртпашылық сезіміне ауысады. Бұл өз кезегінде жылу бөлу қарқындылығының мөлшері 0,86 Вт/см2 болатынын көрсетті. Терінің әртүрлі орындарында тактильді сезімталдылық біркелкі емес дамыган. Тітіркену шегі ең сезімтал аймақтарда 50 мг болса, аз сезімтал аймақтарда бүл көрсеткіш 10 грамға жетеді. Ең жоғарғы сезімталдылық - ерін, мүрын, тіл аймақтары, ал ең төменгі сезімталдылық - арқа, бел, аяктың табаны жэне т.б. жерлер. Ағзаның барлық жүйелері арасында өзара байланыс бар жэне адам ағзасы функционалдық қатынаспен алғанда біртұтас жүйе болып табылады. Ағзаның аса маңызды жүйелерінің бірі - ~ 47 ~