Криминалистика

найы сот экспертологиясы дейтін ілім бар. Егер сот эксперти- засын, сараптау деп атап кетсек, онда осы теориялық ілімді калай атар едік, оны сараптология дегеніміз, эрине, орынды болмас еді. Бірақ, Казахстан Республикасының КІЖК-сі мен Казахстан Республикасының «Сотсараптамасытуралы» заңында «экспер ­ тиза» — терминінің орнына «сараптама» деген терминді қолда- нуына байланысты, бұдан былай заң окулыктарында «сарапта ­ ма» — терминін қолдануға тура келеді. Жоғарыда көрсеткендей арнаулы білім қолдану керек жағ- дайда сот-сараптамасы тағайындалады. Кай саладағы арнаулы білімді колдану керектігін, қандай сот-сараптамасын тағайын- дау керек екендігін тергеуші, сот, прокурор шешеді. Осыған байланысты сараптаманы керек жағдайда тағайындау — ол ар ­ наулы білім деген ұғымға не жататындығын дұрыс аныктауға байланысты. Өкінішке орай, заңгер ғалымдар бұл мәселеде әзірге бір тұжырымға келе қойған жок. Кейбір ғалымдар жал- пыға ортақ білім мен арнаулы білімнің өзара ерекшелігі субъек- тивті сипатта болады, ол ерекшелікті пакты жағдайға байланыс ­ ты тергеуші ғана шешеді деп есептейді. Сондай-ак, осыған пікірлес баска да ғалымдардын арнаулы білімді жалпы тұрмыс- тық білім мен жалпыға ортақ білімді өзара салыстыру арқылы ғана аныктауға болады деген пікірі сендіре қоймайды. Біздің ойымызша «арнаулы білім» деген ұғым ғылым мен техника са- ласында мамандығы бар деген ұғыммен тікелей байланысты. Сондыктан «арнаулы білім», дара сипаттағы мамандык ұғымын, сондай-ак арнайы кәсіби білім алу арқылы арнаулы еңбектің қайсыбір түрімен шұғылдану үстінде оны толық игерген маман үғымының аясында карауды дұрыс деп санаймыз. Демек, арнаулы білім үғымы ретінде ғылым мен техниканын белгілі бір саласында мәселе шешуге қолайлы жағдай жасай- тындай арнайы кәсіби дағдысы нәтижесінде қалыптасқан білімдер жиынтығын түсіну кажет. Бұл орайда арнаулы білім қатарына құкықтану ғылымы да, ал бұл білімнің иесіне арнау ­ лы күкықтық білім алған маман, заңгер де жатады. Бірақ күқықтық мәселелерді шешерде сараптама тағайындалмайды. Өйткені күкықтық және қылмыстык іс жүргізуге, сондай-ак тергеу әрекеттерін үйымдастыру мен өткізуге қатысты мәселе- лерді арнаулы білімі бар тергеушінің өзі шеше алады. Алайда, сараптамалық криминалистикалык зерттеулер жүргізуді талап 314