Криминалистика

Калжазу — колжазбадан көрініс табатын әр орындаушы адам- ға тән және оның жазба қозғалыс дағдысына негізделген қол- жазудың қозғалысы мен тәсілдерінің жүйесі. Қолжазуда қол- данылатын қозғалыс жүйе элементтері қатаңтүрде жаттықкан, үйлесімді жүйе. Қолжазудыңтүрактылығы мен жекелігі сарап- шының алдына қойған мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Колжазудың тұрақтылығы И.П. Павловтың динамикалық стереотип ілімін зерттеу нәтижесінде аныкталған. Оны кейіннен Н.А. Бернштейн, П.К. Анохин және басқа да кеңестік ғалым- дар зерттеп дамытқан. Динамикалық стереотип дегеніміз, қоз- ғалыстың тиімді режимді іздестіруді қамтамасыз ететін және үксас жағдайларда қозғалыстың қайталануын камтамасыз ететін шартгы-рефлексті байланыс жүйесі. Динамикалык стереотип ту- ралы ілім — идентификациялау үшін маңызы бар колжазудың өзіндік касиетін, яғни қолжазудың салыстырмалы түрақтылы- гын көрсетеді. Қолжазудыңалғашқы қалыптасу кезеңінде оның түрақсыздығына байланысты идентификациялау мәселесі киынғатүседі. Қалыптаскан қолжазу тұрактылық касиетке ие болып, иден ­ тификация процесін жеңілдетеді. Адам қартайған кезде қолжа- зу келесідей өзгеріске үшырайды: координация төмендейді, козғалыс баяулайды, көбінде әріптерді кысқартып жазады. Орындаушының жазу кезінде жаңа үйреншікті емес жағдай- лар пайда болса, жазу өзгеріске ұшырап жаңа жағдайға бейім- деледі. Өзгеріске ұшырау себептері: 1. Үйреншікті емес, калыптан тыс жағдайда қолжазбаның орындалуы (орындаушының түру немесе отырыс кейіпінің үйреншікті емес жағдайда болуы, сондай-ак жазба материалда- ры, жазба құрал-жабдыктары); 2. Сүйек бұлшык ет кызметі мен жүйке жүйесінің бұзылуы (кол жаракаты, көз ауруы, жүйке және т.б. аурулар); 3. Орындаушының әдеттен тыс психикалык және физиоло- гиялық жағдайы (жүйке қозуы, мае болуы және т.б.); 4. Максатты түрде қолжазуды қасакдна өзгерту (өзінің қол- жазуын әдейі өзгертіп жазуы, басқа біреудің жазуына ұқсатып жазу). Қолжазбаны әдеттен тыс жағдайларда орындау кезінде кол- жазу қозғалысында томен координация белгілері пайда бола- ды: колжазбаның иреленуі және тіке штрихтардың бөлінуі, 151