Криминалистика

Сурет 33. Әскери патрон гильзаларының түрлері және бвлшек атаулары. А-бөтелке тәріздес; Б-цилиндрлі; І-гильзанын аузы; 2-гильзанын еңісі; 3- гильза кабырғасы; 4-жиегі; 5-түбі; 6-капсюль; 7-маркілік (зауыттық) белгісі; а-гильза аузынын диаметрі; б-гильзанын биіктігі Гильзалардың түпкі калпақша- ларында — шығарылған зауыттың белгісі, калибрі, шығарған жылы және т.б. белгілер көрсетілуі мүм- кін. Ш. Сот-баллистикалық зерттеу объектілеріне бвгетте калган ату іздерін де жаткызып, оларды екі то ­ пка бөліп жіктеуге болады: — атудан қалған негізгі іздер; — атудан қалған қосымша іздер. А тудың негізгі іздеріне — снаряд- тан (октан, бытырадан, картечьтен) пайда болған зақымдар жатады. Снарядтың энергиясына, бөгеттің қаттылығына және қалындығына, олардың кездесу бұрышына байланысты зақымдар өтетін және өтпейтін болып бөлінеді. Өтетін зақымдар снарядтың кедергіден өту нәтижесінен пай ­ да болады. Олар тесіп өтетін және өтпейтін болып келеді. Өтпейтін закымдар снаряд бөгетке енбеген жағдайларда пайда болады. Оларға үлкен емес шүқырлар, жанама зақымдар (сна ­ ряд объектініңтек шетін жанап немесе беткі қабатымен өтеді), тайып кету іздері (рикошет, снарядтың бөгет бетімен жанасып үшу бағытын өзгертуі). Рикошеттің бөгет бетіндегі ізі тырна- лып (бороздка түрінде) ең жіңішке және үзын жағы оқтың ұшып шығу жағына қарай бағытталады. Атудың қосымша іздеріне - атумен қатар жүретін құбылыс- тың әрекеттері нәтижесінде пайда болатын іздер. Жакын ара- қашықтықтан ату кезінде пайда болатын қосымша іздер жақын- нан ату іздері деп аталады. Косымша іздердің пайда болуында порохтық газдардың, оқпан аузының жалынының, порохтың өртенбеген түйірлері, капсюльдік күрамның ыдыраған бөлшек- терінің, майлау бөлшектерінің және басқа да заттардың атқара- тын рөлі үлкен. Атумен қатар жүретін құбылыстардың нәти- жесінде келесідей іздер пайда болады: • түйісу белбеуі (поясок обтирания) — оқтың кіретін жері жиектерінің ластануы, ол күйеден, металл бөлшектерінен, май ­ дан тұрады. Түйісу белбеуі ату арақашыктығына байланыссыз пайда болады. Шыны, керамика, кафель, пластмасса және бас- іуі да үгілетін бөгетгерде түйісу белбеуі байкалынбайды, өйткені 136