Агроөнеркәсіп және баска да кешендер тарапынан әлсіреп, жүздеген жер асты жэне баска да сулары топырак ластануының көздері болып табылатын экологиялык зиянды заттардың табиғи коймалары болып отыр. Топыракта оған тэн емес физикалык, химиялык немесе био- логиялык агенттердің болуын немесе ол агенттердің кажетті орташа жылдық деңгейден асып түсуін топырак ластануы дейді. Топырак ластануының мынадай түрлері бар: минералды техногенді қалдықтармен ластану; улы органикалыц және бейорганикалың қосылыстармен ластану; радиоактивті заттармен ластану. Топырақтың ластануы коршаған ортага кауіпті, өйткені улы заттар қоректік тізбек аркылы топырақтан өсімдікке, өсімдіктен жануарға, жануардан адам организміне түседі. Қалыпты табиғи жағдайда топыракта болып жатқан процес- тердің бэрі тепе-теңдікте болып, онда өздігінен тазару процестері жүріп жатады. Адамның шаруашылык кызметінің дамуы бары- сында топырақ кұрамының өзгеруі, тіпті бұзылуы жүріп жатыр. Қазіргі таңда планетадагы эрбір адамга бір гектарға жетер-жетпес айдалатын егістік жерден келеді. Осы аз көлемнің өзі адам тіршілігі аркасында одан да бетер азаюда. Қүнарлы жерлердің үлкен бөлігі тау-кен жұмыстары, өнеркәсіп орындары мен калалар салу әсерінен жарамсыз болып жатыр. Ормандарды кесу, табиги өсімдіктер жамылгысын бұзу, агротех- никалық талаптарды сактамай жерді кайта-кайта жырту топырак эрозиясының пайда болуына, ягни, топырактың кұнарлы каба- тының желмен жэне сумен жуылып, бұзылуына алып келеді. Эрозия казіргі кезде бүкіл дүние жүзінің үлкен жауы болып отыр. Соңғы тек жүз жылдың ішінде су мен жел эрозиясы нәтижесінде планетада 2 млрд гектар ауыл шаруашылығының құнарлы жерлері жарамсыз болып калган. Антропогендік әсердің бір салдары - топырак жамылгысының каркынды ластануы. Ластанушылар ролін металдар мен олардың косылыстары, радиоактивті элементтер, ауыл шаруашылыгында колданатын тыңайткыштар мен улы химикаттар аткаруда. Топыракка қауіпті ластаушылардың бірі сынап пен оның косылыстары жатады. Сынап коршаған ортага улы химикаттармен, металдык сынап жэне оның косылыстары бар өнеркәсіп орын- дарының калдыктарымен түсуде.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==