Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

58 Тәуекел-менеджмент үшін анық емес, бір жағынан, тәуекелдің пайда болу мүмкіндігін объективті анықтау тәсілі деп аталатын болып табылады. Ол, мүмкін көп немесе аз күрделі математикалық үлгілерге негізделеді,бүрын болған сол немесе басқа жағдайлардың, оның болашақта пайда болу ықтималдығының неден жасалатына байла- нысты, жилігін, кезеңділігін, «тығыздығын» анықтау. Бүл әдістің дәлдігі тікелей ақпаратты ретроспективті жинау кендігіне, үлгінің бейімделуіне тәуелді және көптеген процесстер үшін консервативті, түрақты ортамен өте қолайлы және сұра- нысқа ие. Алайда көптеген орта үшін (әлеуметтік,мәдени, саяси, экономикалық) «алгебрамен үйлесімді тексеру» әрекетінің өзі, барлық өтіп кеткен тенденцияларды, трендтерді, саясаттың басым- дылықтарын және т.б. толығымен сызып тастай алатын, оларға аяқ астынан пайда болған мықты факторлардың сипаттамаларын қарастыра алмайгындықтан «жасырын» тәуекелдердің факторы болып табылады. Банктік менеджментте, мысалы, банк толығымен өзінің саяса- тын, бағыттарын, жүмыс көлемін, басшылықгың және/немесе иесі ауысқан кездегі тиімділік пен тұрақтылықты өзгерте алады.Жалпы адам факторы математикалық моделдер мен әдістер негізінде авто- маттандырылған басқару жүйелерін экономикалық басқаруда кең қолданатын жақтастары үшін «Ахиллес бестігі» болып табылады. Алайда, бұл басқару шешімдерін қабылдау үшін неғұрлым маңы- зды немесе одан кем маңызды нақты ақпаратгы беретін, басқару құралының мүмкіндігін және соңғы қолдану маңыздылығын жоққа шығармайды. Аныкталған нәтижелерге ауысу, оқиғалар негізіндегі тұжы- рымдамалар немесе сарапшы-мамандардың жеке тәжірибесіне қа- тысты болжам берегін тәуекелдің мүмкін болатын аз оперативті және нақты аздаған формальды субъективті бағалау әдісі. Әлбетте, әртұрлі мамандар ақпараттың әртүрлі көздерін алады, оның тал- дамасының және оперативті қолданылуының түрлі мүмкіндік- терін, түрлі біліктілік пен құзыреттілікті иеленеді. Бұл ықтимал- дық субъективті бағалау кеңінен әртүрлі болуы мүмкін жағдайға әкеледі, бірақ олар, объективті,қоршаған ортаның динамикасына бейімделген және жасырын тәуекелдерден қорғалған болғаңынан бүрын, әлі де неғұрлым үлкен дәрежеде. ■ • "ЗГ 4