Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

6. Тәуекел-менеджмент жүйесіндегі тәуекел-контроллинг М 203 фельдік тәуекелдің төрт басты түрі белгілі: өтімділік тәуекелі, пай- ыздық мөлшерлемені өзгерту тәуекелі, валюталық тәуекел және несиелік тәуекел. Сонымен бірге банктік қызметті таза және спе- кулятивті тәуекелдер болады. Таза тәуекелдер жоспарланған кіріс күтілетін келісім дамуының теріс нұсқасында, ал спекулятивті тәуекелдер мақсатты нәтижеден «аз-көп» баламалы нұсқада пайда болады 1 . 1 Беляков А.В. Банковские риски: проблемы учета, управления и регулирования. - М.: Издательская группа «БДЦ-пресс», 2004. - 258 с. 2 Станиславчик Е.Н. Риск-менеджмент на предприятии. Теория и практика. - М.: Изд-во «Ось-89», 2002. - 394 с. Банктік тәуекелдердің ерекшелігі банк тәуекелінің көп бөлшегі тартылғанын көрсететін жүйелілігінде, яғни сәйкесінше қаржылық левереджтің деңгейінің жоғары болуында болып табылады. Бұл банктің қаржылық жағдайы нашарлағанда, шаруашылық субъек- тілерінің арасында төлемеушіліктің көшкін тәріздес «тізбекті ре- акциясы» туындайтынын білдіреді. Тәуекелді тәуекел-контроллинг көмегімен басқару процессі тәуекелді анықтау мен бағалаудан, реттеуден, қүжаттандырудан (репортинг), айла-шарғы жасаудан (контроллинг) түрад ы 1 2 . «Тәуе- кел және кірістілік» категориялары тәуекелді басқарудың заманауи концепциясының ядросын құрайды. Тәуекелдің шамадан тыс кірі- стерге үмтылуда міндетті түрде болуын банктің бизнес-жобаларды қүру мен дамуын жоспарлау барысында ескереді. Банктік жүйенің дағдарысы кезең сайын тәуекелді басқаруда айтарлықтай кемшіліктерді ашады. Жеке банктерде тәуекел-ме- неджмент шеңберінде тәуекел-контроллинг жүйесі қүрылмаған, өзгелерінде бұл функцияның тәуелсіздігі қамтамасыз етілмеген, үшіншілерінде — жоғары жетекшілік тәуекел менеджерлерінің пай ­ да болған мәселелер туралы ескертулерін ескермеген. «Купере энд Лайбренд» аудиторлық фирмасы қүрастырған жалпы саны 89-ды қүрайтын «Тәуекелді басқарудың жалпы қабылданған принцип- тері» құрамына банктер де кіретін коммерциялық ұйымдардағы тәуекелді басқарудың барлық аспектілерін қамтиды. Әлем экономикаларының бір біріне жаһандану жағдайын- да өзара ықпал етуінің күшеюі барысында мемлекет экономика-