Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

202 St Тэуекел-менеджмент ұйымдар үшін, мысалы, ол капитал, активтер, міндеттер, резерв- тер, мақсатты қорлар, толем суммалары, клиенттер саны, фили- алдық желі, қызметкерлер және т.б. секілді бақылау, стандарттық немесе ішкі (банктік саясат) нормативтер мен эталондардан бас тарту түрінде өрнектелуі мүмкін. Өндіріс, іске асыру көлемдері, ассортимент және өзге параметрлер өнеркәсіптік кәсіпорындарға маңыздырақ болып келеді. Бюджеттер мен бюджеттік ұйымдар, үй шаруашылығы, қоғамдық ұйымдардың өздерінің базалық параме ­ трлер! бар; - тәуекелді «қаржыландыру» көлемдері, яғни оларды та- буға, анықтауға, бағалауға, жіктеуге, өндіруге және стратегиялық концепцияларды, әдістемелік схемаларды, тәуекел-менеджменттің әдістері мен құралдарын іске асыруға кететін шығындар. Контроллинги қолданудың экономикалық алғышарттары бар- лык кәсіпорындарда, банктерде, шағын және орта бизнестерде, білім беру мен денсаулық сақтау салаларында бар. Алайда оларды енгізу үшін кәсіпорынның мақсатын, оның мүмкіндіктерін, кон ­ троллинги колдану жолдарын нақты анықтау, тиімді қызмет ететін механизмдерді қүру және тіпті барлық процесс немесе оның қүра- мын, кәсіпорынның ұйымдастырушылық формалары мен көлем- деріне байланысты анықтау қажет басқарудың қүрылымы мен үл- гісіне қарай моделдеу қажет. Тәуекелдің шығыны алдағы шараның тәуекелділік деңгейі мен тәуекел саласындағы стратегия сапасының көрсеткіші болып табылатын қауіп ретінде анықтауға болады. Тәуекел және шығын түсінігі өзара тығыз байланысты. Тәуекелдік деңгейі көбейеді,е- гер: - кенеттен туындайтың мәселелер; - алға жана міндеттер қойылуы,банктің өткен тәжірибиесіне сай келмеуі; - басшылық тез әрекет етпейді және қажетті шұғыл шаралар қолданбайды,бүл қаржылық шығынға әкелуі мүмкін; - қолданыстағы банк қызметінің тәртібі және заннаманың жетілмегендігі кедергі қабылдау. Банк тәуекелінің негізгі түрлері оның портфелінің құрылы- мымен, яғни банк ресурсын орналастырумен байланысты. Порт-