Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

184 Э€ Тәуекел-менеджмент Берілген мысалдарды Вальдтің критерийі бойынша шешетін болсақ, ондағы, есептің әрбір жұбына сәйкес келетін яғни, Р және О жағдайының шешіміне аұтыстары басты болып табылады. 3. Шешім қабыддаушы тұдғаға қатысты тәуекел есебі 1 1 Аталған параграф келесі жұмыс матсриалдары иегізінде дайындалған : Дубина И.Н. Основы теории экономических игр. - М.: КНОРУС. - 2010. - 208 с.; Дубина И.Н. Основы математического моделирования социально-экономических процессов. - М.: Издательство Юрайт. - 2016. - 349 с. , . ч Жоғарыда аталған шешім қабылдаудың нәтижелері шешім қабылдаушы тұлғаға қатысты тәуекел есебін ескермейді. Ол үл- гілеу нәтижесі мен нақты субъект іс әркетінің арасындағы қай- шылықтарға әкелуі мүмкін. Когнитивті (психилогиялық) экономиканың негізін салушы Д. Канеман мен А. Тверски эксперимент ретінде, егер тәуекел жоғалтулармен байланысты болса адамдар тәуекелді таңдайтыны көрсетті. Егер бір затты иелену туралы сөз болса, адамдар аз ке- пілденген кіріспен ауқымды тәуекелге баруға дайын. Бүл таңдау- дың дүрыстығына қайшы: егер бізге жоғалту ретінде үрдіс үсынса (мысалы, тауар сатып алу) біз тәуекелді тандаймыз, ал егер де осы нұсқаны ұтыс ретінде ұсынса біз қауіпсіздікті таңдаймыз. Канеман және Тверски бүл әсерді «инвариантты емес таңдау» деп атады, яғни шешім адам байлығымен емес, керісінше оны кедей немесе бай ететіндей шешіммен анықталады деді. Бұл әулетті адамдар тәуекелді шешімдерді, ал «қалтасы бос» адамдар кепілденген кіріс шешімдерін қабылдайтындығын көрсетті. Тәуекел мен белгісіздік жағдайында ойындар теориясының мысалы бойынша адамдар өздерін бірізділіксіз және тиімсіз ұстай- ды. Бірақтиімсіз (иррационалды) немесе квазирационалды әрекет- тер жақсы және үтымды нәтижелерге әкеледі. Бұл ойды мысал ретінде түсіндірейік. Сізге «Миллионер бол» ойынына қатысуды ұсынды делік. Сіз келесі төрт картаның біре- уін таңдайсыз: «Банкрот», «150000», «200000» и «1000000». Егер «Банкрот» таңдасаңыз ештеңе ұтпайсыз. Келесі картаны таңдар алдында тоқтасаңыз Сіз ауқымды ұтысты иеленесіз. Мысалы