Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

3. Кэсіпкерлік гәуекслдер 113 стика мен көлік тасымалдаудағы айрықша жагдайлар, яғни көлікті ұрлау немесе тонауды, басқа да форс-мажор жағдайларды айтуға болады. Логистикадағы қарама қайшылықтарға логистика жүй- есінің жекелеген қатысушылармен әдейі ұйымдастырылған шара- ларды айтуға болады. Оган томен жалақыға жұмыс істейтін жүк тиеушілерді, шенеуніктердің жемқорлық іс әрекеттерін және бәсе- келестікті жатқызуға болады. Логистикалық тәуекелдерді баска- руда ең бастысы тауарлардың жоғалтулары мен бұзылуларына сатушы мен сатып алушы арасындағы жауапкершілікті айқындап бөліп алу. Осы мақсатта Париждегі Халықаралық сауда палатасы 1919 жылы тауарларды жеткізудің негізгі жағдайларын дайындап, 1936 жылы бірыңғайландырды. Бүгінде бүл жүйені «ИНКО- ТЕРМС-2010» атты халықаралық құжаттан көруге болады. Қазіргі кезде көліктік тәуекелдер 3.1. кестеге сай дәреже мен жауапкер- шілік деңгейіне байланысты Е, F, С, D В деп торт топқа бөлінеді. ИНКОТЕРМС топтары жүкті жіберу, тауар бағасы және тәу- екелдің ауысуына байланысты бастапқы әріпіне сай топтастыры- лады: I «Е» тобы - EXW - зауыттан (франко-кәсіпорын), мұнда тауар сатушының зауыта әкелінеді және сол кезден бастап тәуекел са- тушыдан сатып алушыға ауысады, брутто бағаға тасымалдау бой- ынша шығындар енгізілмейд і 1 . II «Ғ» тобы - жіберу орнына дейін (франко-борт FOB, борт бойымен FAS, көліктік фирма-ҒСА), мұнда тауар кемеге неме ­ се тиеу орнына дейін жеткізіледі. Сатушы негізгі көлік бойынша шығынды төлемейды және тауар бағасына қоспайды. III «С» тобы - негізгі тасымалдаушы көлікке дейін (фран ­ ко-борт + фрахт - CFR; франко-борт + фрахт және сақтандыру -CIF; франко-фрахт - СРТ, франко-фрахт және сақтандыру - СІР); бүл жағдайда сагушы негізгі тасымалдауды төлемейді , тәуекел сатушыдан сатып алушыға тауар нақты кемеге тиелген кезде ауы- садына, ал оның құны тауар белгіленген орнына келіп жеткенен соң ауысады. Сөйтіп жабдықтаушы тауардың жойылуына емес 1 Ташенова С.Д. Бухгалтерский учет и анализ внешнеэкономической деятельности. Учебное пособие. - Алматы: Экономика, 2010. 8-3/41-17