Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

7 - гақырын. Маржиналдық галдау негізінде басқару шешімдерін негіздеу әдістемесі 7.1. Маржиналдық талдаудын мәні мен міндеттері Маржиналды табысқа анықтама беруіміз үшін, ең алдымен «директ - костинг» жүйесіне тоқталуымыз кажет. «Директ - костинг» жүйесі ен алдымен АҚШ-та найда болған. Оның негізгі түжырымдары 1936 жылы И.Н.Гаррис атты американдық зерттеушінін статьясында жарық корді. Нақты бұл жүйе 1953 жылы жүзегс асты. Ұлыбританияда бұл әдіс - «маржиналь ­ ной», Францияда - «маржиналды бухгалтерия» деген аттармен аталды. Бүл жүйенің негізі - шығындарды тұрақты және өзгермелі деп бөлуде жатыр. Өзгермелі шығындарга гікелсй шығындар жатады, олардьщ көлемі өнім өндірісінің өзгерісіне байланысты өзіеріи отырады: шикізат және негізгі материалдар. технологиялық мақсатта пайдаланылатын отын, энергия, өндірістік персоналдын еңбек ақысы, жабдықгы күту және эксплуатация бойыпша шығындары және т.б. тұрақты шығындар: әкімшілік және басқару шығындары, амортизациялық төлемдер, өнімді сату бойынша шығындар, - нарықты зерттеу бойынша шығындар, коммерциялық және жалпышаруашылық шығындар, түрақты шығындар, кезен шығындары болып есептеледі және өнімдерге болінбсйді, тікелей нәтижелерге жатқызылады. Шығындардың түрақты және озгсрмелігс белінуі толық емес озіндік қүнды есептеуге байланысты болады. Толық емес нсмесе қысқартылған өзіндік кұнды есепкс алу жәнс жоспарлау өзгермелі шығындар бойынша жүргізіледі немесе «директ- костинг» жүйесі бойынша өнімнің толық өзіндік қүнын калькуляциялау әдісі колданылмайды[34,81б]. «Табыс және зиян туралы есеп беру» атты қаржылық есептіліктің стандартының мазмұны Қазақстан Республикасында шығындар есебін ұйымдастыруда «директ- костинг» жүйесі бойынша жүргізуге толық мүмкіндік береді. Бұл есепте түрақты шығындар кезең шығындарына жаткызылған, олар өндірістік өзіндік құнға кірмейді және кәсіпорынның жалпы табысынан алынып тасталады. «Директ - костинг» жүйесін пайдалану белгілі қиындықтарға байланысты болын огыр. Белгілі бір кэсіпорын бойынша шығындарды тұрақты жәнс өзгермеліге классификациялауға болмайды, ол қызмсттің ауысып отыратын жағдайларына байланысты қарастырылып отыруы қажет. «Директ - костинг» жүйесін пайдалану барысында калькуляциялау мен баға белгілеу үшін өнімніц толык өіндік құнын жүйедсн тыс жолмен анықтауымыз қажет болады. Бұдан басқа, салық жүйесінің органдарымен қарым-қатынас күрделенеді, өйткені өндіріс шығындары және салық салынатын табыс есепті жолмен анықталады. Ал бір жағынан, шығындарды тұрақты жане өзгермелі деп топтастыру есеп жүргізудің бақылау және аналитикалық мүмкіндіктерін күшейтеді, оптималды шешімдерді қабылдауға көмектессді. Шығындарды бөлудің кемшіліктсрі «директ - костинг» 87