Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

Амортизация молшсрі негізгі қорлардыц құнын өтсудегі жылдық проценті болып есептеледі. Ол экономикалық тұрғыда негізделіп, негізгі қорлардың оз уакытында орнын толтырып тұруы қажст. Оларды сссптсгендс максатқа сәйкес негізгі қорлардың қызмет мерзімдсрін келесідей факторларға сай дұрыс аныктау қажет: негізгі қорлардың төзімділігі; сапалық тозу;техникамен қайта жарақтанудағы кслешсккс арналған жоспар: жабдықтау балансьцжаңғырту және күрделі жөндсу мүмкіндігі. Нарықтық қатыиастар жағдайыида амортизациялык аударымның мөлшері кәсіпорын экономикасына елеулі қосылысын білдіреді. Бірінші жағынаи, амортизациялық аударымныц тым жоғары децгейі өндіріс шығындарының мелшерін көбейтеді, осыған орай өнімнің бәсекеге жарамдылығы төмендейді, алатын пайдасының мөлшері де азаяды. Сол себспті кәсіпорыиныц экономикалық дамуыныц ауқымды децгейі қысқарады. Екінші жагынан амортизациялык аударымиыц кемітілген үлесі иегізгі корды сатып алуға күралған қаржының айналым мерзімін ұзартады, ал бұл олардың ескіріп қалуына соғады. Mine осынын салдарынан блсекеге жарамдылығы төмсндеп, өздсрініц нарықтағы жайғасымы ысырап болады. Амортизация молшерін дұрыс белгілеудіц кәсіпорынның барлық піаруашылық қызметіндегі маңызы зор. Амортизациялык аударым келемін нсгізгі құралдардың әрбір түрі бойынша тікелей есептсу жолымен анықтайды [29,776]. Амортизация объектілері болыи шаруаіпылық жүргізу және оперативті басқару үшін ұйым мсншігіндегінегізгі кұралдар табылады. Амортизация ұйым корындағы (резервте, коймада) тұрған негізгі қүралдар объектілеріне сссптелсді. Амортизациялық аударымдар өндіріс шығындарына кіреді. өндіріс шығындарына кірген амортизациялык аударымдар сомасы осылай үйым табысьгн азайтады. Қазақстандағы клсіпорындарда негізгі құралдар амортизациясы каржылық есеитіліктің халықаралық стаидартының 6 бөліміне сәйкес үіп әдістің бірі арқылы жүзеге асырылады: І.бірқалыпты әдіс (амортизация негізгі құралдардың пайдалану мсрзімінс байланысты бірқалыпты белінеді); 2. өндірістік әдіс (амортизация негізгі қүралдардын өндірістік қуатына байланысты есептеледі); 3 .жеделдетілгенәд іс: •қалдықты азайту әдісі (амортизация негізгі құралдардың қалдыкты кұны бойынша ссептелсді); • кумулятивті әдіс (амортизация сан сомасы бойынша есептеледі). І.бірқалыпты есептеу әдісі барынша қарапайым әдіс болып табылады. Бұл бойынша объектінің амортизацияланатын қүны ай сайын бірдей сомада есептеп шығарылады. бүл әдіс кезінде амотизациялық аударым сомасы - иайдалы қызмст сту мсрзімінс, Қазақстан Рсспубликасыпыц " Салық жәнс бюджетке төленетін баска да міндетті төлемдер " туралы зандық күші бар жарлыіыпда белгіленген амортизацияның шскті пормасына сүйсніп анықталады. 78