Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

мерзіміи анықтау мәселссі бір-бірімсн тығыз байланысты. Жаца құрал- жабдықтардыц пайдалану мсрзімі олардың физикалық және моралдық тозу уақытын карастыра отырып. сарапшылық әдіс негізінде анықталады. Пайдалы қызмет мерзімі - негізгі құралдарды белгілі бір уақыт аралығында пайдаланудан экономикалык түсім алуды болжау. Неіізгі қүралдарға үлкен капитал салымдары салынатындықтан әрбір кәсіпорын оларды өндірістік процестс пайдалы қызмет ету мсрзіміне қызығушылық танытады. Негізгі қорлардыц пайдалы қызмет мерзімі - олар қандай материалдан дайындалғандығына, олар пайдаланылатын жағдайларына, оларды пайдаланатын жұмысшылардың техникалык білімділігіне, жұмыс ауысымына, өткізілетіи жөндеу жүмыстарыныц уақытылығы мен сапасына байланысты болады. Негізгі құралдар табиғи жәнс моралды тоза отырып, кызмст ету мерзімі ішінде бастаиқы қүны толығымен өзінің қатысуымен шытарылған өнімге берілуі кажет. Негізгі құралдардын құнының онімге бүлай берілуі амортизация деп аталады, осы өнімнің өзіндік қүнына кіретін бүл өнімді өткізгеннен кейін ақпіа түрінде оралатын құралдар сомасын амортизациялык аударым деп атайды. Бүдан құралдарды толык қалпына келтіруге арналған * амортизациялық қор қалыптасады. Бүл қор кәсіпорында өцдірісті жетілдіру және модернизациялауға жүмсалады[28,138б]. Амортизация -бұл активтің қызмет ету мерзімі ішінде активтің амортизацияланатын құнын жүйелі бөлу түріндегі тозудың құндық көрінісі. Амортизациялык қүн бастапқы құн мен жойылу құны арасындағы айырманы білдіреді, жойылу құны негізгі кұралдар түскен кезде қосалқы бөлшектердің, металл қалдықтарыныц, пайдалы қызмет біткен кезде пайда болатын қалдықтардың болжамды құны ретінде анықталады. Жылдық амортизациялык аударымдар (Аг) негізгі кордың жалпы құнына жэне амортизациялык уақьгг ұзақтығына (Та) байланысты болады: Аг= (Сп- Сл)/Та Иегізгі қорлардың жалпы қүны бастапқы құн(Сп) мен жойылу күны(Сл) айырмасынан құралады. Амортизациялык кезец - бұл негізгі қор.іардыц құнының орнын толтыру мерзімі, яғни оларды пайдалану мерзімі. Мезімі қаншалықты ұзақ болған сайын, жылдық амортизациялык аударым со.масы соншалықты аз болады жәие керісйшіе. Жойылу құны- қүрал-жабдықгы пайдаланудан жұмысқа жарамай істен шыққаннан кейі налуғаболатынқұралдар . Бастапқы құнға жаткызьинан және процентгіец берілген, жылдык амортизациялык аударымдар амортизация нормасын анықгайды.(На): На=(Аг/Сп)*100 Мұнда Сп- қайта бағалаудан кейінгі пайдалануға берілгеи кұрал- жабдықтьщ бастапқы құны немесе қайта бағалауға дейінгі пайдаланудағы құрал-жабдықгыц қалпьша келтіру құны. 77