Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

ез маңыздылығын, құнын олардың физикалық тозуына дейін, өзінің физикалық қызметінің мерзімі біткенге шсйін жоғалтуы. Моралдық тозу екі түрлі формада болады. Бірінші формада негізгі қорлардың үдайы өндірісінің қымбаттауы(арзандауы) нәтижесінде( инфляция әсерінен немесе еңбек онімділігінің өсуі , техниканың жетілуі есебінен олардың калпына келтіру құнының кобсюі нсмссс томсндсуі әссрінеп)болады; екінші форма коиструктивті жетілдірілген және өндірістік машиналардың қалыптасуы салдарынан болады. Кәсіпорындарда моралды тозған қүрал-жабдыктарды жаңалармен үнемі ауысзырып отыру бұл соцғы пәтижеде енім шығауды кебейту және оның өндірісіне кеткен шығындардың азаюы есебінен өндіріс тиімділігінің көтерілуіне әкеп соғады. Жаца тсхниканы ендірс отырып, моралдық тозудан кейінгі жоғалтуларды азайтатын нсгізгі қорлардыц модернизациясына баса көңіл аудару кажет. Қүрал-жабдыктарды модернизациялау жаңа техникалык деңгейде ұстап жэне оның моралдық тозуыи боддырмайды. Әрбір кәсіпорыида негізгі қорлардың физикалық және моралдық тозуы басқарылып отырылуы тиіс. Мұны басқарудың негізгі мақсаты - кәсіпорын үшінқүрал-жабдықтардыңтозуы теріс экономикалық әссрге соктырытындықтап негізгі қорлардың, әсіресе, актив бөлігінің моралды және физикалық тозуын болдырмаудың алдын алу. Бұл процестерді баскару негізгі қорлардың ұдайы ондірісі саясатын жүргізу арқылы болады. Бүл саясаттың негізгі мақсаты шаруашылық субьектілер үшін жәй және кеңейтілген ұдайы өндірісте өндірістік қайта техникалық жарақтануына қолайлы жағдай туғызады.Бұл мәсслс амортизациялық, инвистициялық, және салыктык зацдарды жүзеге асыру арқылы шешіледі. Негізгі қорлардың ұдайы өндірісі - бүл реконструкция, техникалык қайта жарақтануы, модернизация және капиталды жөндеу жолымсн олардын үздіксіз жаңарылу процесі. Негізгі қорлардың ұдайы ондірісінің негізгі мақсаты - кәсіпорынды еапалы және санды негізгі капиталдар қүрамымен камтамасыз ету , сонымсн катар оларды жүмыс істеу кабілетін сактап туру. Үдайы ондіріс процесінің әртүрлі себеп салдарынан істен шыккан негізгі корлардың орнын толтыру, ендіріс көлемін кецейту мақсатыида негізгі корлар массасын көбейту, негізгі қорлардың технологиялық, жас жөлшерін және сырқы келбетінің құрылымын жетілдіру, яғни ондірісгіц техникалық деңгейін көтеруіндегі алатын орны ерекше. Кәсіпорынға негізгі қорлардын үдайы ондірісіне арналған негізгі құралдар кәсіпорынның жарғылық капиталына салым түрінде, капитал салымы нәтижесіндс, кайтарымсыз берілгеп, жалга алу немесе беру нәтижесінде келіп түсуі мүмкін. Тозу моселесімен бірге бұл қорларды әртүрлі пайдалану жағдайларымен, қызмст көрсстуші псрсопалдардыц кәсіби біліктілігімен, жүргізілетіи жопдеу жүмыстарының сапасынмен байланысты негізгі қорлардың пайдалану 76