Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

Негізгі қорларды құидық бағалау олардың есебіне, талдау жәнс жоспарлауға, сонымен қатар, капитал салымдарының көлемін, қүрылымын аныктау үпіін ксрек. Негізгі құралдар ондіріс процесінс қатыса отырып оларды үнсмі пайдалаиу және табиғи тозу салдарынан өзініц бастапқы қалпын біртіндеп жоғалта бастайды. Негізгі корлардың тозуы физикалық және моралды түрде болады. Уақыт өге келе негізгі қорлар тоза отырып, өзінің бастапқы жұмыс істеу кабілетінінен арыла бастайды. Бүл процесс негізгі қорлардын физикалық тозуы деп аталады. Ол келесідей факторлардыц эсерінен болады: құрылыс жэне дайындаудың сапасы, негізгі қорладың бастапқы сапасы, оларды пайдалану дәрежесі және интинсивтілігі, қызмет керссту деңгейі, негізгі қорлар қызмет ететін ортаның белсенділік деңгейі, қызмет корсетуіпі персоналдардың деңгейі, ППР дер кезінде өткізіп отыру және т.б. жагдайлар. Физикалык тозудың басты себебі - коррозиялық жәнс құрал-жабдықгардыц немесе белшектердің мсханикалық тозуы. Физикалық тозу пайдалану сапасын нашарлатады да оның әсерінен қүрал-жабдықгарды пайдаланумеп байланысты шығындарды көбейтеді. Бұл негізгі қүралдың экономикалык тиімділігінің төмендегенін көрсетеді. Қүрал- жабдықтардың физикалық тозуынан кейін оларға жөндеу жүмыстары • жүргізіледі. Өзінің бастапқы сапасын жоғалгып және жаңа баска аналогтық құралдар талапгарын канағатгандырмаған кезде негізгі құрал толық физикалык тозған деп есептеледі. Негізгі қорлардың физикалық тозу коэффициентах ф.т.): Кф.т=(И/Пс)*100; Мұнда: И-негізгі қорларды барлық пайдалану кезеніндегі тозу сомасы (аударылған амортизация); Пс-негізгі корлардың бастапқы нсмесе қалпына кслтіру қүны; Негізгі қорлардыц жарамдылық коэффициент! олардың белгілі уақыттағы физикалық жағдайын сипаттайды және мына формуламен есептеледі: Кж.ф.=((Пс-И)/Пс)*100 Негізгі қорлардын жарамдылық коэффициент! физикалық тозу коэффициент! пегізінде де анықталуы мүмкін: Кж.ф.=100-Кф.т. Бұл формулалардың негізгі кемшілігі негізгі қорлардың бірдей физикалық тозуын болжайтындыктан унемі нақты бола бермейді. Қүрал-жабдықтар физикалық тозумен қатар, тсхникалық прогресс әсерінен моралдық тозуға ұшырайды. Тсхникалық прогрестің жоғарғы қарқында өсуі негізгі қорларды олардың моралдық тозуы салдарынан ауыстыру қажстгілігі туады. Моралдық тозудың экономикалық мацызы бұл енбек құралдарыныц 75