Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

2. Кәсіпорынның өзінде шығарылған немесе баска кәсіпорын жәнс баска тұлгалардаи жалға алынған - бұл объектілерді иеленуге жеткізу, монтаждау және қондыруға кеткен накты ондірістік шығындар, 3. Басқа кәсіпорын немесе заңды немесе жеке түлғалардан қайтарымсыз түрде тегін алынған, сонымен бірге үкімет орындарынан сарапшылык жолмен немесе баска кұжаттар мәліметтері бойынша субсидиялар беру; 4. Екі жақ келісімі бойынша ұзақ мерзімге жалға алу. Негізгі қүралдардыц сандық сипаты баланста толық бастапқы құн бойынша келесі формуламен көрінеді.: Фс=Фж+Фқ-Фж, Мүнда Фк-негізгі қордың жыл аяғындағы қүны; Фн-негізгі қордың жыл басындығы құны; Фқ-бір жыл ішіпде кірген нсгізгі кор күны; Фж-бір жыл ішінде жойылған негізгі құралдар құны. Негізгі қүралдардын ағымдағы құны - бүл шаруашылық субъектісініц бслгілі бір уақыттағы яғни бүгінгі күндегі нсгізгі қүралдыңнарыктықбағасыболыптабылады. Негізгі құралдардың баланстык қүны - шаруашылык субьектінің бухгалтерлік есебінде немесе қаржылық есеп беру ақнаратында көрсстілген негізгі қүралдардың бастапкы қүнынан жинакталған тозу сомасын алып тастағандағы калған құны болып табылады. Негізгі құралдардың қалдық қүны - негізгі қүралдардын пайдалану .мерзімі аяқталғаннан кейін оны бұзу, жоюдан алынған іске жарамды болшектерінін қүнынан объектіні есептен шығыруға байланысты жүмсалатын келепіектегі шыгындарды алып тастау арқылы анықталады. Негізгі корларды қалдық құнмен есептеу ең алдымсн олардың сапалық жағдайын, жарамдылық коэффициента және физикалық тозуын анықтау үшін нсмссе бухгалтерлік баланс құрау үшін қажет[27,69б]. Негізгі құралдардың кслісілгсн қүны - бүл кез келген екі жақгың, яғни негізгі қүралдарды сатушы мсн алушының арасындағы келісілген қүн больтп табылады. Негізгі қорладың накты қүны - кәсіпорында негізгі корларды тұрғызуға, қалыптастыруға кеткен , яғни оларды сатып алуға, жеткізуге, қондырута және баска да бсрілгсн объектіні негізгі мақсатта пайдалануға дайын болтан жағдайға дейін жеткізуге кеткен барлық шыгындар құны. Ііегізгі күралдарды қалпына келтіру құны - бүл олардың қазіргі жағдайда ұдайы ондірісінің қүны. Ол негізгі қорларды қалпына келтіру құнының олардың бастапкы құнынан ауытқуы децгейі ҒТІІ қарқының жеделдеуінен, инфляция деңгейінен және т.б. негізгі қорларды өз уакытында объективті кайта бағалау оладың жәй жәнс үдайы ондірісінде маңызды орын алады. Инфляция жагдайында нсгізгі қорларды қайта бағалаудың оңтайлы жаты негізгі қорлардың пакты дәл кұнын объективті түрде бағалайды; өнім өндіругс ж.эне өткізуге кеткен шығындарды дәл анықтайды; негізгі қорлардың жәй үдайы өндірісіндегі амортнзацнялық аударымдар шамасын накты анықтайды; жалға берілетін(жалға берілген жагдайда) немесе өткізілетін негізгі қорларга сату бағасын обьективті түрде белгілейді. 74