Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

децтейін сішатгайды. Ол құрал-жабдықгардьш істелген уақытіыц қордың календарлык уақытына қатынасы(Тк): Кэ=Тф/Тф Қүрал-жабдыктарды экстснсивті пайдалану коэффициентінің мәні бірлікке жақындауы тиіс. Кез-келген кәсіпорында амортизация аударымының дәлдігі, өнімнің озіндік құны, оған белгіленген база, мүлікке есептелтін салық сомасының және де басқа көрсеткіштер негізгі өндірістік қордың баз алануыныц дұрыстығы мен нақтылығына байланысты. Негізгі қорлардың жағдайы және пайдалануы натуралды және кұндық көрсеткіііггермен есептеледі[26,163б]. Натуралдык көрсеткіштер өндірістік қордың техникалық қүрамын аныктауға кәсіпорын обьектілсрінің және саланыц жалпы өндірістік құрылымын анықтауға, құрал-жабдық балансын беруге мүмкіндік береді. Натуралды көрсеткішгегі әрбір обьектінің мінездемесі тсхникалық пасіюрпа бейнеленеді, эндірістік қуатының тозу дэрежесі және негізгі құралдардыц құрамы мен жағдайындағы барлык болған өзгерістер көрсетіледі. Негізгі қорлардыц сақталуын бакылау мақсатында негізгі қорларды тізімдеу жасалып отырады, бүл оладың жағдайын жәпе түгелдігін бақылап отырады. Негізгі қорларды құндық бағалау бұл олардың жалпы колемін, құрылымын, • динамикасын, амортизациялык аударымдарын анықтау үшін жәнс олардың ұдайы өндірісін жоспарлау үшін қажет. Бухгалтерлік есепте, негізгі қүралдардың есебін үйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы зор болып табылады. Негізгі құралдар бастапқы құнмен, балапстық құнымсн, ағымдағы құнымен, қалдык кұнымен және кслісілген құнымен бағаланады. Негізгі құралдардың бастанқы құны - ол активті салуға, сатып алуға, әкеліп жеткізуге, орнатуға кеткен шығындардан, сондай-ақ сатып алу барысында төленген салык сомаларынан, қүрылысты салу кезінде алынған несие үпіін төленсгін пайыз сомалары мен бұл кұралды белгілі мақсагқа пайдалану үшін жұмыс жағдайыпа кслтірумсн тікелей байланысты ксз келген шығындардың жиынтығынан тұрады. Негізгі қүралдардың әртүрі бойынша бастапқы құнға мына шыгындар кірсді: • жер учаскссінің бастапқы қүнына:жсрді сатып алу бағасы, қозғалмайтын мулік жоніндегі агенттікке төленген комиссиялық сыйақылар, сатып алу-сату жоніндегі келісім-шартты рәсімдеу үшін төленетін салықгар мен алымдар, жерді тиісті мақсатқа пайдалануға әзірлеугс ксткен шыгындар енгізіледі; • құрал-жабдықтардың бастапқы кұлына: кұрал-жабдықтарды сатып алу құны, оны тасымалдауға, әкелуге, тиеп, гүсіруге кегксн шығындар және тасымалдау кезінде сакдандыру, монтаждау, күрал-жабдыкдарды пайдаланута жарамдылығын тексеру максатында кеткен шығындар жатады. Кәсіпорынға келіп түскен негізгі қорлардыц бастапқы қүны келесі жағдайлардаанықталады: 1. Екі жақтың келісімі бойынша қүрылтайшылардың кәсіпорыннын жарғылық капиталға салған салымдарымен; 73