Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

6- гакырып. Қаржылық коэффициентгсрді га.ідау 6.1. Қаржылық коэффнцненттср Капитал - бұл шаруашылық субъектісің пайда алу мақсатында өз қызметінде пайдаланатын (иеленетін) қаражаттары. Кәсіпорын капиталы меншікті (ішкі) жәпе карыздық (сыртқы) көздерден калыптасады. Қаржыландырудың негізті көзі - меншікті капитал. Оның құрамына жарғылық капитал, қосымша капитал, резервтік капитал, бөлінбеген табыс кірсді. Бірақ меншікті капитал көлемі шектеулі екснін ескерсск, қаржыландырудың келссі көзі - қарьгздық капитал болып саналады. Кәсіпорын қызметін қарыздық капитал есебінен қаржылавдыру келесі жағдайларда тиімді: Өндіріс маусымдық сипатка ие болса. Бұл жағдайда кей ксзеңдерде ақша қаражатгары жинақталып калып, басқа кезендерде ол жетіспейді. Егер кәсіпорын заемдық капитал бағасынан жоғары табыстылықты қамтамасыз ете алса, онда қарыздық капитал есебінен өз жағдайын тұрақтандыра алады. Дегенмен, меншікті және қарыздық капиталдыц қатынасына кәсіпорынның қаржылык жағдайы мен тұрақтылығы тәуелді. Активтердің қорлану көздерін талдаған кезде меншікті және қатыстыры.н ан капиталдың корсстілгсн кө.іемі белгіленіп, есеп беру кезеңіндегі олардын өзгеру ссбсптері анықгалып. оларға бага бсріледі. Бұл ксзде өз меншігіңдсгі капиталға басты назар аударылады, себебі өз қаражагтарының қоры болуы оның каржылық тұрактылығының барлығын корсетеді[23,89б]. Меншікті капиталды ғана анықтап қоймай, сонымен бірге капиталдың жалпы сомасындағы оның үлес салмағын да анықгау маңызды. Бұл көрсеткіш тәуелсіздік коэффициент! дсп аталады және оныц теориядық мәні 0,5-0,6 аралығында. Бізге белгілі, неғұрлым кәсіпорынныц қаражаты көп болса, соғұрлым үздіксіз жүмыс қамгамасыз етіліп, нарық жағдайында алға шығуға көмсктсссді. Сондыктан кәсіпксрлер әр түрлі резерва ерді қүру жолымен және жарғылық қорға бөлінбеген табысты тікелей қосу аркы.аы меншіктік капиталды кобейтуге тырысады. Бұны тэуелсіздік коэффициентіне кері керссткіш болын табылатын қатыстырылған капиталдың барлық авансталған капиталдағы үлес салмағы да дәлелдейді. Оны тәуелділік коэффициента деуге де болады. Ол мына формуламен анықталады: К т =Қк:А к немесе К т =1-К тс мұндағы К т - тәуелділік коэффициенту Қк - қатыстырылған капитал; А к - авансталған капитал; К тс - тәуелсіздік коэффициенті. Бүл корсеткіш өсуінен, талданып отырған кәсіпорын өзіпің қаржылық тәуелсіздігін жоғалтты деп айтуға болады, себебі тәуслділік коэффициснті мәні өте жоғары. 65