Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

Материалдық айналым құралдарыныц айналымдылық коэффициентінің шамасына оны есептеу әдістсмесі ғана емес жэнс де кәсіпорыида қабылданған магериалдық қорларды бағалау әдістемесінің де айтарлықтай әсерін тигізетінін назарда ұстау қажет. Қазіргі уакытта материалдық қорларды бағалаудың есептеу саясатын гаңдауда кәсіпорынның қүқықтары едэуір кеңейтілген. Осы.іайша отандық ссептеу практикасында бірінші per біздіц кәсіпорындар шет слдерде кенінен занимал және колданылатын ЛИФО мен ФИФО (LIFO, FIFO) сснімді материалды бағалау тэсілдерін қолдану мү.мкіндігіне ие болды. ЛИФО әдісі ец соцғы сатып алынған матсриалды бірінші кезектс өндіріске шығынға шығаруды көздейді. Сонда баланстағы калдықтың шамасы біріпші сатын алынған матсриалдың өзіндік құнынан туындап анықталады. Керісінше ФИФО әдісін пайдалану кезең соңындағы материалдық қорларды соңғы сатып алу бағасымен бағалауға негізделген, ал жұмсалған материалдар сатылған өнімнің өзіндік қүнына олардың алғашқы сатып алу құны бойынша шыгынга шғаарылады. Енді матсриалдық қорлардыц айналымдылығыиыц көрссткіші шамасына оларды бағалаудың сол немесе басқа әдісін пайдаланудың қалай эсер • стетіндігін қарастырады[22,90б]. Біздің елімізде осы кезге дейін материалдық қорларды бағалаудың ен кең тараган тәсілі, дайындаудың орташа сарапталған накты өзіндік құны бойынша баіалау болып келді. Кэсіиорын үшін оны пайдаланудың жағымсыз салдарына мыналарды жаткызуға болады, бір жағынан ол сатылі ан өнімнің өзіндік қүнын төмендетеді (табыс псн одан төленетін салықты шамадан тыс көтереді), екінші жағынан материалдыц қалдығының қүны айтарлықтай төмендетуте әкеліп соғады, демек, олардың айналымдылығын жасанды түрде арттырады. Материалдар корын соңғы сатып алу (ЛИФО) құны бойыніиа бағалау әдісін колдану, салық салу тұргысынан инфляция жагдайында өте тартымды болғанымен (сол сатылган онімнің өзіндік күнын тым жогарылататындықтан), материалдар қалдығы шамасының бұрмалануына, яғни азаюына экеліп соқтырады. Нәтижссінде бұл жағдайда да активтердің айналымдылық көрсеткішінін анықтығы томендейді. Тауарлы-материалдык құндылық қорларын бірінші сатып алу құны бойынша (ФИФО) бағалау тәсілін қолдану, сатылған ешмнщ өзіндік кұны материалға деген ең томен (инфляция жагдайында) бағадан басталып қүрыльш, ал олардың қалдықтары ең жоғары (нарықтық) құны бойынша багалануына әксліп соғады. Осыған байланысты матсриалдык айиалым қаражатының және бүтіндей ағымдағы активтердің айналымдылығы бұл жағдайда жоғарыда қаралған тәсілдерге қарағанда обьективті түрде томен болады (осыған байланысты мынаиы есте үстаған дүрыс: өзінің кредиторлары нсмссе инвесторларына кэсіпорындағы каражаттың жоғары айналымдыльн ы туралы ақпарат беруге ынталы менеджердін козкарасынша эдістің бүл артықшылығы, сонымен катар онын кемшілігі де болып көрінуі мүмкін). 61