Жумабекова Г.Ж. Қаржылық талдау

Сонымсн біргс, 2012 ж. елімізде «Халықтық ІРО» бағдарламасы іске асырылуда. Осыған орай, елімізде жекс азаматтар инвестор болу қүқығына ие болып, олардың кәсіпорындардың каржылық жағдайын талдау, ісксрлік жэнс нарықтық белсенділігін талдауға талап псн сүраныс артып келеді. «Халықтық ІРО» өзінің жалпы түсінігінде мемлекетгін ұлттык байлығын олардың азаматтары арасында белу дегенді білдірсді. Контеген дамыған батыс елдері, мысалы, Үлыбритания осындай бағдарламаларды ойдағыдай өткізді. IPO (Initial Public Offering) - «алғашкы жария ұсыныс» деп аударылады. Бұл термин қаржы операциясын білдіреді, оның барысында компания алғаш рст кен жұртиіылыққа өз акцияларын сатып алуды ұсынады. 2012 жылы «Халыктық ІРО» Бағдарламасына «ҚазТрансОйл» АҚ қатысты. 2013 жылы — «KEGOC» АҚ, «Эйр Астана» АҚ, «КазТрансГаз» АҚ, «Самұрык-Энерго» АҚ, «Қазмортрансфлот» ¥ТКК» АҚ, 2014 жылы - «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ, «Қазтеміртранс» АҚ, 2015 жылы - «Казатомпром» АК, «ҚазМұнайГаз» АҚ катысты . Отандық тәжірибеде қазіргі уақьпта іскерлік белсенділікті мемлекет денгейіндс дс, жеке кәсіиорын деңгейінде дс бағалауда қарама-кайшылықтар бар. Экономикалық сөздіктер мен арнайы әдебиет беттерінің көпшілігінде іскерлік белсенділікке баға бсрілмейді, берілген күннің өзінде нақты түсінік қалыптаспаған. Атап айгқанда, К.Ш.Дүйсембавтын «Қаржы есептілігін талдау» окулығы , Д.О.Абленовтың «Қаржылық аудит және талдау» оқу құралында іскерлік белсенділік көрссткіштерінің жүйесі арнайы талданғанымен, «іскерлік белсснділік» түсінігіне анықтама берілмсгсп Іскерлік белсенділікті талдау мен бағалау сапалык және сандық деңгейлерде жүзеге асырылады. Гскерлік белсенділікті сапалық деңгейде бағалау формальны емес критерийлер көмсгімсн жүзеге асырылады: онімді еткізу нарыктарыныц ауқымы (сыртқы және ішкі); тұрақты сатып алушылар меп жабдықтауніылардын болуы; ұзақ мерзімді сату-сатып алу келісім- шарттарының болуы; имидж, сауда маркасы және т.б. Аталған парамстрлсрді осы салада не ұксас бизнес аясында әрекет етуші басқа ұқсас кәсіпорындардың параметрлерімсн салыстыру керек. Қаржылық аспектіде кәсіпорынның ісксрлік белсенділігі оның қаражаттарының айналым жылдамдығымен сипатталады. Ең алдымен іскерлік белсенділікті талдау айналымдылықтың әртүрлі коэффициенттерінің деңгсйі мен динамикасын зерттсумсн байланысты. Егер кәсіпорынның қызмет етуінің стратегиялық максаты динамикалық, тиімді жәнс ұтымды даму болса, онда бизнссті ұйымдастыруда белсенді қатынасты орнатқан деп айтуға толық болады. Мұндай бағытты синатгаушы ен негізгі корсеткіш - іскерлік белсенділік болып саналады. Іскерлік белсенділікті талдау - кәсіпорын кызметін кешенді каржылық- экономикалық талдау жүйесіндегі жеке блок. Жағдайлардыц кепшілігінде іскерлік бслсспділікті талдауды ессп мәліметтеріи негізінде кәсіпорыннын бас бухгалтері, қаржылык директор не қаржылык менеджер жүргізеді. Осылайша, іскерлік белсснділік бір жағынан үйымның қаржылық- шаруашылық қызметінің жеке болігін сипаттаса, екінші жағынан қаржылық 52