Тіршілік қауіпсіздік негіздері

Табиғат құбылыстарына эсер ету үшін әдетте химиялық заттар, куатты электромагнитті сэулелену генераторлары, жылу генераторлары, т.б. қолданылады. Алайда геофизикалық үрдістерге эсер ететін ең тиімді тәсіл ядролық қару деп есептеледі. Геофизикалық қарулардың зақымдаушы факторларына кауіпті табиғи қүбылыстары жатады. Радиологиялъщ цару - жаппай кырып жоятын қарудың бір түрі. Оның қағидасы құрамында радиоактивті заттары бар ионизация эффектісін тудыратын арнайы дайындалған үнтақты әскери радиоактивті заттардың болуымен (ӘРЗ) негізделеді. Иондаушы сэулелену ағза тінін бүзып, сэулелену ауруы немесе жарақатты қалыптастырады. ӘРЗ әсері ядролык жарылыс салдарында пайда болатын радиоактивті заттардың әсерімен салыстырылады. ӘРЗ негізгі көзі ядролық реакторлар жұмысының қаядықтары болып табылады. ӘРЗ қолданысы авиабомба, ұшқышсыз басқарылатын ұшақ, қанатты зымырандар аркылы жүзеге асады. Сәулелі цару - электромагниттік энергия тікелей сэулелерінің зақымдаушы күшіне негізделген күрылғылар (генераторлар) жиынтығы. Әскери лазерлер - оптикалык диапазоң электромагниттік энергиясын тарататын қуатты сэуле таратушылар. Лазерлік сәуленің зақымдаушы күші материалды объектілерді жоғары температураға дейін қыздырғанда, балқытқанда немесе кұрылғының сезімтал элементтерінің зақымдануы барысында байқалады. Адамға тигізетін зияны көру қабілетіне нұқсан келтіріп, теріні күйдіріп жібереді. Лазерлік сәуле эсері жасырын табиғаты, жоғары дэлдік, тікелей таралу және жедел әрекет етумен айрыкшаланады. Лазерлік сэуленің зақымдаушы әсерін келесідей табиғи қүбылыстар айтарлықтай төмендетеді: түман, жаңбыр, қар, шаң- тозаң. Сондықтан лазерлік сэуленің тиімді қолданысы ғарыш кеңістігінде баллистикалық зымырандарды жою немесе Жердің жасанды серіктерін істен шығару мақсатында жүзеге асады. Үдеткіш цару сәулелі қарудың кең таралған түрі болып табылады. Аталмыш қарудың закымдаушы факторы елеулі жылдамдыққа дейін үдетілген зарядталган немесе нейтронды бөлшектермен (электрон, протон, сутектің бейтарап атомдары) Т І Р Ш І Л І К Қ А У І П С І З Д І К Н Е Г І З Д Е Р І ~ 151 ~