Тіршілік қауіпсіздік негіздері

Т І Р Ш І Л І К Қ А У І П С І З Д І К Н Е Г І З Д Е Р І аумағында орын алғанда, бірнеше экімшілік аудандарын қамтыған кезде жэне кем дегенде 6 сағат созылған жағдайда. Жер атмосферасы кұрамы жағынан да, температура тұрғысынан да әркелкі. Температураның эркелкілігі атмосфераның тұтас циркуляциясына септігін тигізеді, ал бұл өз кезегінде Жер климаты мен ауа-райы жағдайына эсер етеді. Ауаның Жерге қатысты қозғалысы жел деп аталады. Жел күші Бофорт шкаласымен өлшенеді (0-12 балл). Атмосферадағы ауа козғалысы циклон мен антициклондарға байланысты жэне үнемі қысымы жоғары ауданнан қысымы томен аумаққа қарай бағытталады. Кесе-көлденен циклон бірнеше мыңдаған километрге дейін созылады. Солтүстік жарты шарда желдер сағат тіліне қарсы соқса, Оңтүстік жарты шар желдері сағат тілімен бағытталып соғады. Ауаның ең жоғары козғалысы құйынга тиесілі (Бофорт шкаласымен 12 балл). Тропикалық құйындарды тайфун деп атайды. Қүйындардың мөлшері эр түрлі келеді. Әдетте құйын ені ретінде апаттың жойкын күшінен зардап шеккен аймақ енімен өлшенеді. Бүл аймаққа күші салыстырмалы томен келетін жел аудандарын да кірістіреді. Бүл жағдайда қүйын ені жүздеген километрмен өлшеніп, 1000 км дейін жетеді. Тайфунның қирату күші 15-45 км қүрайды. Қүйынның орташа созылмалығы 9-12 күнді қамтиды. Қүйындар табиғаты бойынша елеулі күшке ие, сондықтан алапатты әсері жағынан оларды жер сілкінісімен салыстыруға болады. Құйынның жойқын күші оның зор энергиясымен түсіндіріледі. 1 сағат көлемінде жалғасатын кұйын қуаттылығы энергиясы 36 гигатоннаға тең ядролык жарылыспен теңеседі. Қүйындар міндетті түрде қатты нөсер жэне сел таскынымен қатар жүреді. Боран қүйын тэрізді жэне ағынды болып екіге бөлінеді. Құйын тэрізді борандар ауқымды қашыктыкка созылатын, циклондық ыпалы басым күрделі құбылыс болып табылады. Ағынды борандар - таралу ауқымы тар, жергілікті қүбылыстар. Олардың өзіне тэн ерекшеліктері бар, алайда кұйын тэрізді борандардан сәл бэсеңдеу. Қүйын тэрізді борандар шаңды жэне қарлы деп өз ішінде жіктеледі. ~ 134 -