Тіршілік қауіпсіздік негіздері

Т І Р Ш І Л І К Қ А У І П С І З Д І К Н Е Г І З Д Е Р І . көшет түрлерінің өзгерісі; • өсімдік жамылғысының жойылуы; . үгілу; • сілкініс. Қатты жер сілкінісі кезінде жылжымалар міндетті түрде пайда болады. Жылжу жылдамдығына байланысты бөктер үдерістерін баяу, орташа жэне тез деп жіктеуге болады. Жылдамдығы тез жылжмалар ғана жүздеген адам өмірінің киылуына себеп бола алады. Жылжыма үрдісінің механизміне қарай оларды жылжу, сығу, гидравликалық шығару деп бөлеміз. Беттік сырғудың қандай тереңдікте орналасқанына байланысты беттік (1 м дейін), ұсак (5 м дейін), терең (20 м дейін) жэне аса терең (20 м коп) жылжымалар деп топтастыруға болады. Үрдіске араласатын тау жыныстарының қуатына негізделіп жылжымаларды кіші - 10 мың м3 кем, орташа - 11-100 мың м3 аралығы, ірі - 101-1000 мың м3 арасы, сондай-ақ аса ірі - 1000 мың м~ артық түрлерін ажыратамыз. Көшкін беткей тіктігі 15° асатын бөктерлерде кездеседі. Көшкіннің пайда болуына ең қолайлы шарт бөктер тіктігі - 30- 40° тең болтан кезі. Беткейдің тіктігі 50° асқан сәтте қар тау етегінде жиналтанымен, көшкін қалыптасып үлгермейді. Жер сілкінісі көшкіннің пайда болуына себепші болуы мүмкін. Қар көшкіні әсіресе таулы аймақтарда кең таралған. Қозгалыс сипатына қарай беткейлі, ойпатты жэне секірмелі көшкіндер белгілі. Көшкін өзіне тэн кинетикалык энергиясымен қауіпті болып табылады. Жаңа жауған қардың қалыңдыты 30 см жэне бүрын жаутан қар кабатының калыңдығы 70 см жеткен тұста көшкін ығысуы орын алады. Көшкіннің жылдамдығы 100 м/с дейін жетеді, ал негізгі орташа жылдамдығы 20-30 м\с тең. Көшкін ығысуының мерзімін алдын ала болжау мүмкін емес. Көшкінге қарсы сақтық шаралар белсенді жэне пассивті түрге бөлінеді. Көшкіннің пассивті сактык шараларына тірек қүрылыстары, бөгет жэне қар тіреуші қалқандарды салу, орман ағаштарын отырғызу мен калпына келтіру жұмыстары жатады. Көшкіннен сақтанудың белсенді тэсілі қауіпсіздік шараларын сақтай отырып, белгіленген уақытта көшкіннің жасанды ығысуын ~ 132 -