3. Былғары қасиеттеріне ылғалдың эсер етуі Былғарының пайдалану қасиеттеріне ылғал үлкен эсер етеді. Былғарыға ылғал эсер еткен кезде оның механикалық эсерлер мен тозуға тұрақтылығы, сызықты өлшемі және құрамы өзгереді, релаксациондық процесстер күшейеді. Оны кеміру кезінде былғарының бастапқы қасиеттеріне толығымен қайта қалыптаспайды. Былғарыда су иондалған топтар арасындағы байланысты элсі- ретеді, сондай-ак, NH жэне = CO топтары арасындағы сутегі байла- ныстары былғарынын бөртуіне, ісінуіне әкеліп соғады. Сондықтан да былғарының механикалык қасиеттері оның қүрамындағы ылғалға тэуелді. 18-суретте құрамындағы ылғалдан тэуелді былғарының созылу кезіндегі беріктігі көрсетілген. Көрсетілген кисықтардан былғарының ылғалданған кезде беріктігі өсетіні көрініп тұр. Былғарының кебу кезіндегі ориентацияға қабілеті қаншалықты көп болса, созылу кезіндегі беріктік шегі соншалықты төмендеи отырады. Танидті иленген былғарының ылғалдану мөлшеріне қарай беріктігі, хромды былғарыға қарағанда көбірек өзгереді, өйткені бірінші тұрған былғарының ориентацияға қабілетгілігі темен. Құрылыс элементтерінің ылғалдану шамасына қарай ориентациям қабілетінің үлғаюы эсерімен созылу кезінде былғарының бсріктілігінің шегі, ылғалдың кұрамы ұлғайган сайын тексеру кезінде эрбір талшықтың беріктігінің төмендеуімен дәлелденеді. 11 - кестеде эртүрлі иленген талшықтардың беріктілігіне ылғалдың эсері көрсетілген. Кестеде, былғары талшықтарының беріктігі ылғал қүрамының үлғаюымен илеу түрінен тэуелсіз төмендейтіні көрсетілген, өйткені ориентация эффекті талшықтардың элсіреуін тұмшалайды. Ылғалдану нэтижесіндегі талшықтардың беріктігінің қүлауы, хромды илеу кезінде бақыланады. Сығу кезіндегі былғары беріктігіне ылғалдың эсер етуі 12- кестеде көрсетілген. Әрбір талшықтың ажырау кезіндегі ауыртпалығына эсер еткендей, сығу кезіндегі хромды былғарынын беріктік шегіне ылғалдың эсер етуі, құрылыс элементтері арасындағы байланыс тұрактылығы ретінде аз мәнге ие. 29
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==